جادوی آب و خاک در سفالینه های ایرانی، سرانگشتانی که به خاک جان می دهند - وبلاگ ساختمان

به گزارش وبلاگ ساختمان، سفالگری حرفه ای برآمده از آب و خاک است که از گذشته تا به حال در خراسان جنوبی رونق داشته و دارد.

به گزارش وبلاگ ساختمان از بیرجند، سفال دست سازه ای است که از نخستین دوره های زندگی بشر با زندگی انسان ها عجین بوده و هنرمندان با ارزش بخشیدن به خاک، از آن نان حلال در می آورند؛ دست سازه ای ساده و بی آلایش که با تلفیق آب، خاک، آتش و با همت سرانگشتانی خلاق جان می گیرد.

ظروف و دست سازه های گلی حس طراوت را به آدمی القا می نماید، از خنکی آب گوارا در کوزه های رنگیِ گلی گرفته تا داغی نان های خانگی که از دل تنور های خشتی بیرون می آیند.

سفالینه هایی برآمده از آب و خاک

سفالگری این هنر پیشینیان در خراسان جنوبی از رواج خوبی برخوردار بوده و است، وجود محله داشگران در شهر بیرجند نشان از رونق و قدمت این هنر صنعت در استان دارد.

محله داش گری قدیم بیرجند به علت وجود تعداد زیادی کوره در این محل نامگذاری شده چرا که کلمه داش به معنی کوره است.

آقای شارعیان یکی از سفالگران قدیمی و چیره دست شهر اسلامیه است با او هم صحبت می شویم تا از این کار ارزشمند برایمان بگوید.

او از نحوه آشنایی با سفالگری اینگونه می گوید: از سال 1375 دست به گل شدم، کارگاه زدم و به طور مستقل آغاز کردم به ساخت دست سازه های گلی، اما قبل از آن نیز همراه پدرم سفالگری می کردم.

این هنرمند چیره دست بیان می نماید: مرغوب ترین خاک برای سفالگری، خاک رس است که به علت داشتن مقادیر زیادی آهن، سرخ رنگ است.

این سفالگر با بیان اینکه تنورسازی هم انجام می دهم، عنوان می نماید: علاوه بر کارگاهی که ما در اسلامیه داریم یک کارگاه دیگر هم در شهرستان فردوس دایر است، هر چند بازار فروش دست سازه هایمان خوب است، اما باید فکری برای آینده این هنر گردد.

سفالگران با استفاده گِل، کوزه، خمره، ظروف غذاخوری و تزیینی و تنور می سازند.

با ورود فرهنگ شهرنشینی به روستا خیلی از مراسم و آداب از یاد و خاطره ها فراموش شده اند از جمله مراسم پخت نان در تنور های گلی؛ مردم با وجود نان های صنعتی گوناگون همچنان خوشمزه ترین و برترین نان را نان تنوری می دانند.

خانم عرب 20 سالی می گردد نان خانگی می پزد آن هم در تنور های گلی، نان پزی کار هر هفته اوست. بعد از رسیدگی به کار های خانه به سراغ آرد و آب رفته و مهیای پخت نان می گردد، او یکی از معدود افرادی است که به روش سنتی نان می پزد.

این خانم نان پز اظهار می نماید: نان هایی که در تنور های گلی پخته می شوند در مقایسه با نان های نانوایی علاوه بر طعم و عطر عالی، ماندگاری و کیفیت زیادی دارند و بعلاوه هضم و جذب آن نیز راحت تر است.

بازار داغ صادرات تنور های گلی به مازندران

هنرمندان سفالگر خراسان جنوبی حالا با سرپنجه طلایی شان محصولات کاربردی مختلفی مانند انواع کوزه ها، خمره ها، گلدان ها، اجاق و تنور های گلی در کارگاه ها می سازند.

شارعیان هنرمند سفالگر ساکن اسلامیه به خبرنگار ما می گوید: دست سازه های سفالی به ویژه تنور های گلی به شهرستان های قاین، بیرجند، فردوس، بشرویه، طبس و گناباد ارسال می گردد.

او ادامه می دهد: تنور های ما مشتریان پرو پا قرصی از استان مازندران دارد و به صورت عمده به این استان ارسال می گردد.

این سفالگر کارکشته اظهار می نماید: با وجود اینکه در حال حاضر بازار فروش مان خوب است، اما کمبود امکانات و مشکل تأمین زمین مناسب برای ایجاد کارگاه، کار را برای ما سخت نموده است.

سفالگری از رشته های بومی و شاخص در خراسان جنوبی است که در گذشته نیز کاملاً جنبه کاربردی داشته و بیشتر محصولات فراوری شده بدون لعاب و یا دارای لعاب ابتدایی بوده اند.

در حال حاضر با توجه به اقبال جوانان به رشته های صنایع دستی، بازار فراوری سفالینه های لعابی در شهر های بیرجند، قاین، فردوس، طبس، سرایان، از رواج نسبتاً خوبی برخوردار است.

بیشتر بخوانید

• از خوش نوشی آب کوزه تا حرارت آتش تنور های گِلی/ هنری که پایش به وادی فراموشی باز شده است
• گِل هایی که با دستان هنرمندانه دو خواهر به سخن می آیند/ خلق مجسمه هایی که نشان از آداب و رسوم دارند
• از جنس خاک اما چشم نواز

عباس زاده معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی می گوید: سفالگری در گذشته در شهرستان بشرویه رواج خوبی داشته است و هم اکنون روستا های شاهزیله و کوشه از توابع شهرستان خوسف از منطقه ها قدیمی ساخت ظروف سفالی در منطقه هستند.

او بیان می نماید: در حوزه سفالگری حدود 100 نفر در خراسان جنوبی به صورت تمام وقت و پاره وقت فعالیت دارند و تعداد کارگاه های فراوریی به 25 عدد در استان می رسد.

عباس زاده با اشاره به استقبال جوانان از رشته سفالگری تصریح می نماید: جامعه تحت پوشش این رشته در حال گسترده تر شدن است و به همین منظور ما خانه سفال را در محله قدیمی داشگران بیرجند تاسیس کردیم.

گام های رو به رشد سفالگری احتیاجمند حمایت

هر چند بازار فروش محصولات سفالگری شده در خراسان جنوبی رو به رونق است و مردم به استفاده از ظروف کاربردی سفالی روی آورده اند، اما احتیاج است که مسئولان مربوطه با اندیشیدن تدابیر مختلف از ورود این هنر زیبا به وادی فراموشی جلوگیری نموده و حمایت های بیشتری را از سفالگران انجام دهند.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی با اشاره به فروش سفال های فراوری شده در داخل و خارج از استان عنوان می نماید: گرانی مداوم مواد اولیه، مشکل بازار فروش، نبود نشان تجاری و بسته بندی از مشکلاتی است که هنرمندان سفالگر با آن دست و پنجه نرم می نمایند.

عباس زاده به اقدامات اجرا شده در حمایت از سفالگران اشاره می نماید و می گوید: اختصاص خانه تاریخی در محله داشگران بیرجند (که در گذشته محل کارگاه های سفال بوده است) برای احداث خانه سفال بیرجند، اختصاص فضا برای ارائه محصولات در بازارچه های سطح استان و خرید تجهیزات سفالگری شامل چرخ و کوره از جمله حمایت هایی است که از سفالگران انجام شده است.

او تصریح می نماید: تا به امروز 4 اثر سفالی لعابدار از خراسان جنوبی در برنامه نشان ملی مرغوبیت پیروز به اخذ نشان ملی شده اند و مهارت سفالگری سنتی روستای مهدیه یا شاهزیله شهرستان خوسف نیز در لیست آثار ناملموس کشور ثبت شده است.

پا گذاشتن به دنیای امروزی رمز ماندگاری هنر های قدیمی

رشته سفال و سرامیک به ویژه حوزه لعاب در یک سال گذشته درصد بالایی از جوانان علاقه مند خراسان جنوبی را به خود جذب نموده است.

هنر صنعتی که قدمتی 200 ساله در استان دارد، اما بیشتر هنرمندان همچنان به صورت سنتی آن را فراوری و روانه بازار می نمایند.

جان گرفتن دوباره سفالگری احتیاجمند طراحی های نو و خلاقانه است تا جوانان به سمت فراوری ظروف لعابی با طراحی های نو روی آورده و این فراوریات را متناسب با ذائقه و سلیقه مشتری خلق نمایند.

گزارش از فاطمه آریان پور

ک