قیمت محصولات نهایی 10 برابر خام فروشی - وبلاگ ساختمان

به گزارش وبلاگ ساختمان، با فراوری محصولات پایین دستی می توانیم به توسعه و بومی سازی تکنولوژی و فناوری، ساخت ماشین آلات و تجهیزات، توسعه محصولات صادراتی و... دست پیدا نموده و ارزش افزوده بیشتری ایجاد کنیم. درواقع اگر چنین اتفاقی رخ دهد در حوزه پتروشیمی ارزش افزوده بین 30 تا 70 درصد رشد خواهد داشت.

به گزارش گروه مالی وبلاگ ساختمان، طی چهار دهه اخیر با وجود افزایش 22برابری ظرفیت فراوری محصولات پتروشیمی، رشد کیفی محصولات این صنعت مناسب نیست، به طوری که صنعت پتروشیمی کشور با تمرکز بر فراوری محصولات پایه و اولیه، به نوعی درحال خام فروشی است. در همین زمینه آنالیز های یک مرکز پژوهشی نشان می دهد باوجود سرمایه گذاری ده ها میلیارد دلاری در صنعت پتروشیمی کشور برای تبدیل نفت و گاز به محصولات با ارزش اضافه کرده بالاتر، ارزش اضافه کرده این صنعت سالانه از 4 میلیارد دلار تجاوز ننموده است. نکته قابل تامل اینکه، آنالیز فرایند صادرات محصولات پتروشیمی نیز حاکی از آن است که بیش از 65درصد محصولات صادراتی پتروشیمی ایران را محصولات پایه شیمیایی و سوخت تشکیل می دهد، درحالی که بسیاری از محصولات این دو گروه می تواند به عنوان ماده اولیه صنایع میانی و پایین دستی صنعت پتروشیمی کشور مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال ارزش هر تن محصول شیمیایی میانی در هر تن 100 دلار بالاتر از محصول شیمیایی پایه است. بعلاوه قیمت محصولات پلیمری پایه 2.3برابر محصولات شیمیایی پایه است. مصنوعات پلیمری نیز 4.3برابر محصولات شیمیایی پایه است. برای درک اثرات اجتماعی-مالی خام فروشی و عدم توسعه صنایع پایین دستی در پتروشیمی کشور همین قدر کافی است بدانیم درحالی در شهری مانند ماهشهر خوزستان 22 مجتمع پتروشیمی فعال است که این شهر جزء شهرهای با نرخ بالای بیکاری و مسائل معیشتی است. عبدالحسین بیات از کارشناسان صنعت پتروشیمی و رئیس فعلی هیات رئیسه صندوق های بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت با تاکید بر اینکه خام فروشی در اغلب صنایع کشور وجود دارد، می گوید: با فراوری محصولات پایین دستی در حوزه پتروشیمی ارزش اضافه کرده این صنعت بین 30 تا 70درصد رشد خواهد داشت. براساس این، لازم است دولت سیاستگذاری، راهنمایی گری و توسعه گرایی در این صنعت را با الگوی نوی که متناسب با احتیاج بازار و با هدف تکمیل زنجیره ارزش است، طراحی و اجرایی کند.

خام فروشی طلای سیاه ممنوع طلای سفید مجاز

قانونگذار در سیاست های کلی برنامه ششم توسعه تصریح نموده است زنجیره ارزش صنعت گاز و نفت باید به شکلی تکمیل گردد تا از خام فروشی نفت خام و میعانات گازی در حد امکان جلوگیری شده و مواد پایین دستی با ارزش اضافه کرده بالاتر فراوری گردد.

به همین خاطر عبدالحسین بیات، معاون اسبق وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی (از 6 آبان 1388 تا 16 شهریور 1392) و رئیس هیات رئیسه صندوق های بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت می گوید: درحال حاضر شرایط فروش در حوزه پتروشیمی اصلا مطلوب نیست، زیرا حجم جالب توجهی از محصولات این صنعت به صورت خام فروخته می گردد. درحالی که ما معتقدیم فروش طلای سیاه ممنوع و فروش طلای سفید مجاز است؛ به طوری که در اهداف و منظرههای کشور نیز این امر را درنظر گرفته ایم.

بیات توضیح داد: منظور از طلای سفید همان محصولات پتروشیمی هستند که به کالای نهایی و محصولات پایین دستی تبدیل شده و دارای ارزش اضافه کرده بالایی هستند. وی ادامه می دهد: اما متاسفانه درحال حاضر در صنعت پتروشیمی مشغول خام فروشی یا نیمه خام فروشی هستیم. اگر طلای سیاه را خام فروشی مطلق بدانیم، فروش محصولات میانی پتروشیمی به صورت محصولات نیمه آماده همانند انواع پلی اتیلن ها و... را که قبل از طی کردن مراحل ساخت و رسیدن به محصول نهایی به فروش می رسانیم، می توانیم در رده محصولات نیمه خام طبقه بندی کنیم.

صادرات سالانه 25 میلیون تن مواد نیمه خام

آنالیز ها نشان می دهد با وجود اینکه نفت را به پتروشیمی تبدیل نموده و از خامی خارج می کنیم اما محصول پتروشیمی را در همان لایه های اول ساخت متوقف نموده و قبل از توسعه و تبدیل به صنایع پایین دستی و فراوری کالاهایی با ارزش اضافه کرده بالا آنها را به فروش می رسانیم.

رئیس هیات رئیسه صندوق های بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت، چنین فروشی در این صنعت را برای کشور مطلوب ندانسته و عنوان نمود: باید محصولات پتروشیمی با تکمیل زنجیره فراوری با رویکرد ایجاد ارزش حرکت کند تا به نتایج مطلوب دست یابیم و برای دستیابی به این امر باید مطالعات کاملی داشته باشیم تا با به کارگیری دانش فنی و مدل های توسعه صنایع پتروشیمی محصولات پایین دستی قابل استفاده ای را فراوری کنیم.

بیات درباره صادرات سالانه حدود 25 میلیون تن مواد نیمه خام اضافه کرد: اگر این حجم از موارد نیمه خام فروشی را در کشور به محصولاتی تبدیل کنیم که مورد مصرف خانوار، صنعت و... باشد، به طوری که امکان تبدیل بیشتر از آن وجود نداشته باشد، شرایط مطلوبی برای کشور ایجاد نموده ایم، زیرا زمانی که به این مرحله از فراوری دست یابیم می توانیم علاوه بر تامین احتیاج جامعه خود احتیاج سایر کشورها را نیز تامین نموده و با حرکت در چنین فرایندی نه تنها صاحب دانش فنی دنیا خواهیم شد، بلکه اشتغال فراوان نیز در کشور ایجاد خواهیم کرد.

کاهش 30 تا 70درصدی ارزش اضافه کرده پتروشیمی

معاون اسبق وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی درخصوص اینکه با توسعه صنایع پایین دستی در حوزه پتروشیمی چه تحولی رخ خواهد داد، می گوید: با فراوری محصولات پایین دستی می توانیم به توسعه و بومی سازی تکنولوژی و فناوری، ساخت ماشین آلات و تجهیزات، توسعه محصولات صادراتی و... دست پیدا نموده و ارزش اضافه کرده بیشتری ایجاد کنیم. علاوه بر آن با حجم بیشتر مالیات روبرو شده و عایدی سرشاری برای کشور خواهیم داشت. درواقع اگر چنین اتفاقی رخ دهد در حوزه پتروشیمی ارزش اضافه کرده بین 30 تا 70درصد رشد خواهد داشت.

بیات معتقد است: با توجه به اینکه خام فروشی و نیمه خام فروشی صرفا مختص صنعت پتروشیمی نیست و در سایر صنایع نیز با چنین معضلی روبرو هستیم، اگر بتوانیم زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی و سایر حوزه های صنعتی کشور را تکمیل کنیم، آینده مالی مطلوبی برای کشور رقم خواهیم زد.

برنامه عملیاتی ضد خام فروشی نداریم

محمدعلی خطیبی، کارشناس حوزه انرژی و نماینده اسبق ایران در سازمان اوپک نیز به همین خاطر عنوان نمود: قانونی برای منع خام فروشی در کشور وجود ندارد اما در اسناد بالادستی همانند سند منظره، اقتصاد مقاومتی و... توصیه شده است خام فروشی به حداقل خود برسد و بیشتر محصولات پایین دستی را فراوری نموده و به فروش برسانیم. اما این اسناد درواقع یک نوع برنامه اند و این برنامه ها نیز برای تحقق احتیاجمند یک برنامه عملیاتی جامع هستند، زیرا معمولا در چنین برنامه هایی توصیه هایی وجود دارد که در اجرا با مسائلی روبرو می شوند. درحال حاضر با وجود اینکه اغلب افراد با خام فروشی مشکل دارند و تمایلی به این کار ندارند اما به ناچار و به علت نبود برنامه مناسب و منسجم این کار را انجام می دهند. درواقع ما در اجرای این امر برنامه عملیاتی معینی را درپیش نگرفته و به همین علت در این حوزه تا به امروز چندان هم پیروز عمل ننموده ایم.

آسیب پذیری شدید خام فروشی در مقابل تحریم

محمدعلی خطیبی درخصوص مسائل خام فروشی گفت: با توجه به اینکه تحریم هستیم، در شرایط تحریم خام فروشی با مسائل متعددی روبرو است، زیرا محصولات خام فروشی را با یک تست ساده می توانند تشخیص دهند برای کدام کشور است. چون ایران در تحریم به سر می برد، به محض اینکه متوجه شوند این محصول برای کشور ایران است از خرید آن صرف نظر می نمایند، درصورتی که درخصوص محصولات پایین دستی چنین نیست و به راحتی محصولات فراوریشده قابل تشخیص نیست که برای چه کشوری است. از سوی دیگر با توجه به ارزش اضافه کرده ای که محصولات پایین دستی ایجاد می نمایند، توصیه اغلب کارشناسان به فراوری چنین محصولاتی است. به همین علت در اسناد بالادستی بر این امر تاکید فراوان شده است.

این کارشناس حوزه انرژی دلایل مختلفی برای خام فروشی عنوان نمود: یکی از دلایل آن پیچیدگی ای است که برنامه ریزی و فراوری محصول دارد. بنابراین اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم و به فراوری محصولات پایین دستی بپردازیم، احتیاجمند ساختاری مناسب و سرمایه گذاری های جالب توجهی هستیم که برای این امر باید دید آیا دستگاه هایی که موظف به انجام این کار هستند می توانند چنین سرمایه گذاری و برنامه ریزی داشته باشند؟ و بعلاوه می توانند ساختار لازم را ایجاد نمایند و فناوری ایجاد محصولات پایین دستی را داشته باشند؟

وی یکی دیگر از دلایل عدم فراوری محصولات پایین دستی را نبود تکنولوژی لازم در این حوزه دانست و اضافه کرد: باید برای اجرای برنامه ها و عملیاتی کردن آنها خروجی های کم را برای مدت زمان کوتاه درنظر بگیریم تا بتوانیم با همین گام های کوچک کمی به جلو حرکت کنیم. با توجه به اینکه امکانات کمی در اختیار داریم اما می توانیم پیشرفت کندتری داشته باشیم. در این راستا باید مجلس از دستگاه های اجرایی بخواهد یک برنامه معین برای جلوگیری از خام فروشی ارائه داده و اجرایی نمایند و دولت نیز نظارت بر این امر را به عهده بگیرد. با توجه به منابعی که در اختیار داریم با یک برنامه ریزی دقیق می توانیم به اهداف موردنظر خود در حوزه پتروشیمی برسیم.

قیمت محصولات نهایی 10 برابر خام فروشی

خطیبی درخصوص ضرر و زیان کشور از خام فروشی هم می گوید: قطعا ورود به چنین حوزه ای برای ما عایدیزا خواهد بود، زیرا کسانی از ما مواد خام و نیمه خام را خریداری می نمایند و تبدیل به محصول نموده و به سراسر دنیا عرضه می نمایند، برای کشور خود ارزش اضافه کرده بسیار بالایی به همراه دارند. به جرات می توان گفت فروش یک بشکه نفت خام ثروت خاصی برای کشور ایجاد نمی کند، اما اگر همان یک بشکه نفت خام تبدیل به محصولات پایین دستی گردد، ثروت قابل توجهی را در کشور ایجاد خواهد نمود، زیرا محصولاتی که از پتروشیمی فراوری می گردد بسیار متنوع هستند و دارای دامنه گسترده و قابل توجهی نیز هستند. درواقع زمانی که محصولات پایین دستی فراوری می گردد، گاهی با 10 برابر قیمت مواد اولیه به فروش می رسد. ازسوی دیگر با چنین عملکردی صنایعی ایجاد می گردد که اشتغال زا بوده و قشر تحصیلنموده می تواند به راحتی در آنها مشغول به کار گردد و چرخه مالی بسیار قابل توجهی را برای کشورها خواهد داشت.

اولویت، رعایت مکانیزم بازار است نه خام فروشی!

یکی از مسئولان صنعت پتروشیمی که نخواست از وی نام برده گردد، می گوید: در صنایع پتروشیمی پایین دستی ضریب پیچیدگی و تکنولوژی وزن زیادی دارد، اما با این حال قبل از تحریم ها قرار بود یک شرکت پیشرو در این حوزه یک عسلویه دوم را راه اندازی کند و با مجموعه هلدینگ خلیج فارس هم تاحدودی صحبت های اولیه را انجام داده بود، اما به علت اعمال تحریم ها کنسل شد. ازسوی دیگر برچسب خام فروشی کلمه مناسبی برای تحلیل صنعت نیست و اگر شرکت ها محصول خود را در مکانیزم بازار و براساس قیمت های دنیای به فروش برسانند، بیشترین سود را کسب خواهند کرد.

وی درخصوص طرح های توسعه و حرکت در محصولات پایین دستی با ارزش اضافه کرده بالاتر عنوان نمود: احتیاجمند سرمایه گذاری در طرح هایی با irr و npv بالا هستیم و صرفا اگر هدف حرکت به سمت فراوری محصولات پایین دست و عدم خام فروشی باشد، گرفتن تخفیف برای شرکت هایی که به اصطلاح خام فروشی می نمایند و دادن تخفیف به شرکت هایی که خلق ارزش ندارند و درواقع از بین برنده خلق ارزش هستند، کار اشتباهی است.

این کارشناس تاکید نمود: ابتدا باید مکانیزم بازار در فروش محصولات رعایت گردد و پس از آن طرح های مختلف را امکان سنجی کرد و به سمت اجرای طرح هایی با ارزش اضافه کرده بالاتر و دارای تکنولوژی راهنمایی کرد.

فروش فعلی پتروشیمی خام فروشی نیست!

عطا محمدیان، تحلیلگر بازار پتروشیمی نیز درخصوص عنوان خام فروشی در پتروشیمی گفت: من با واژه خام فروشی موافق نیستم، چون محصولاتی که درحال حاضر فراوری و فروخته می شوند هم حاصل تبدیل نفت و گاز و فرآورده های آنها است و باید دقت کنیم که در رابطه با هر محصول و هر صنعت اصل سودآوری در کجای زنجیره فراوری واقع شده است. ممکن است پروژه های فراوری محصولات پایین دستی فرآورده های پتروشیمی هم NpV (خالص ارزش فعلی جریان های نقد آینده) مثبتی داشته باشند، ولی باتوجه به محدودیت سرمایه گذاری در شرایط حال حاضر کشور باید این پروژه های با NpV (خالص ارزش فعلی جریان های نقد آینده) مثبت اولویت بندی شوند.

وی توضیح داد: ازسوی دیگر یکی از دلایل نیمه خام فروشی نبود سرمایه گذاری در حوزه پتروشیمی است، زیرا برای فراوری محصولات پایین دستی احتیاجمند سرمایه گذاری های قابل توجهی در این حوزه هستیم. بعلاوه ما هنوز در مرحله تبدیل مواد پتروشیمی به گاز و محصولات لایه بعدی پتروشیمی که با محصولات پایین دستی تر فاصله زیادی دارد، مسائل فراوانی داریم، زیرا باید درنظر داشت باتوجه به سرمایه ای که در حال حاضر در کشور هست، در هر محصول و صنعت از کدام بخش و تا چه بخشی از زنجیره فراوری سودآوری مناسبی دارد و باتوجه به تقاضاهایی که برای ایجاد پلن های مختلف پتروشیمی وجود دارد، شرایطی که حاشیه سود مناسبی دارند را انتخاب کنیم.

محمدیان عنوان نمود: از دهه 40 یا 50 به بعد حدود 70 یا 80 میلیارد دلار سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی داشته ایم که با این هزینه تنها توانسته ایم 60 تا 70 مجتمع پتروشیمی را که درحال حاضر فعال بوده و به فروش و ارزآوری مشغول هستند، ایجاد کنیم. در شرایط عادی این میزان سرمایه گذاری در حوزه پتروشیمی رقم کم و پایینی است، حال که در شرایط تحریم به سر می بریم، احتیاجمند سرمایه گذاری با مبالغ بیشتر از این هستیم.

وی اضافه کرد: در چندسال اخیر به علت تحریم ها و نبود سرمایه گذاران خارجی و ازسوی دیگر کاهش صادرات که منجربه کاهش ارز آوری شده است و بعلاوه نبود منابع داخلی مناسب در زمینه سرمایه گذاری در این حوزه با مسائل بیشتری روبرو شده ایم. درحال حاضر نیز تقاضا برای ایجاد پلن های مختلف پتروشیمی وجود دارد، اما باید این تقاضاها موردآنالیز قرار گیرند تا از برترین پروژه استفاده نموده و به فراوری محصول بپردازیم.

عبدالحسین بیات، معاون اسبق وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی درخصوص اینکه بعضی از کشورها همانند چین تمایل به خرید مواد خام دارند و اینکه ما خام فروش نیستیم می گوید: با حذف خام فروشی، نه تنها بازار هدف محدود نمی گردد، بلکه بازار محصولات نهایی پتروشیمی را دراختیار خواهیم داشت و سود قابل توجهی وارد کشور خواهد شد، زیرا درحال حاضر بازارهای هدف ایران جمعیتی حدود 500 میلیون نفر دارد. با این روش دیگر مواد خام یا نیمه خام پتروشیمی کارآیی برای سایر کشورها ندارد و آنها احتیاج خود در محصولات پایین دستی را از ایران رفع خواهند کرد. اما محقق شدن این امر مستلزم فراوری محصولات با کیفیت بالا است.

باید تخصصی کار کنیم

عطا محمدیان، تحلیلگر بازار پتروشیمی درخصوص توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی می گوید: لزومی ندارد همه کشورها همواره صفر تا 100 محصولی را فراوری نمایند، بلکه معمولا بعضی کشورها محصولات را تا بخشی فراوری نموده و سایر کشورها چرخه فراوری را کامل و محصول نهایی را عرضه می نمایند. درواقع باید درنظر گرفت اصل سودآوری و اصل حاشیه سود از کدام بخش برای هر کشوری ایجاد می گردد که این موضوع در صنایع و حوزه های مختلف، فرق دارد. بنابراین شاید پلیمرهایی که درحال حاضر فراوری می گردد و به وسیله پتروشیمی به فروش می رسد، سودآوری مورداحتیاج را برای کشور به همراه داشته باشد اما اگر بتوانیم از تحریم خارج شده و سرمایه گذاران خارجی را وارد حوزه پتروشیمی کنیم، مطمئنا دستاوردهای قابل توجه بیشتری در این حوزه خواهیم داشت.

وی یادآور شد: در شرایط فعلی باتوجه به سرمایه محدود و تحریم هایی که وجود دارد، کشور ما انتخاب چندان زیادی برای ارائه محصولات پتروشیمی خود ندارد و ناچار است به تقاضاهای فعلی جوابگو بوده و ارزآوری داشته باشد. بعضی از آنها نیز جوابگویی به تقاضای خام یا نیمه خام فروشی است که در همین عرصه نیز با آنالیز های دقیق برترین پیشنهادها را پاسخ می دهیم.

احتیاج به سرمایه گذاری 25 میلیارد دلاری

براساس اعلام مرکز پژوهش های مجلس با فرض شرایط غیرتحریمی، کشور ما قادر است تقریبا حدود 2 میلیون بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی صادر کند. جهت مصرف در داخل این حجم صادراتی مواد خام در پالایشگاه و پتروپالایشگاه ها، هزینه های هنگفت سرمایه گذاری احتیاج است. درصورت مصرف 2 میلیون بشکه در روز نفت خام یا میعانات گازی در پالایشگاه های نو احتیاج به سرمایه گذاری حدود 20 تا 30 میلیارد دلاری است و درصورت احداث واحدهای پتروپالایشگاهی بسته به نوع فرآیند مورد استفاده، حجم سرمایه گذاری بین بازه 33 تا 63 میلیارد دلار خواهد بود.

بعلاوه در افق 25 ساله پیش رو برای جلوگیری از صادرات و خام فروشی در حوزه نفت و میعانات گازی احتیاج به سرمایه گذاری بین بازه 25 تا30 میلیارد دلاری بسته به نوع خوراک جهت احداث پالایشگاه ها یا بین بازه 35 تا 65 میلیارد دلاری بسته به نوع پیکربندی واحدها جهت احداث پتروپالایشگاه ها است که تحقق این هدف در کوتاه مدت احتیاجمند ورود سرمایه گذاری خارجی است.