تله سرجری یا جراحی از راه دور چیست و چه زمانی فراگیر می گردد؟ - وبلاگ ساختمان

به گزارش وبلاگ ساختمان، تله سرجری (Telesurgery)، ریموت سرجری (Remote surgery) یا جراحی از راه دور، یک روش نو و نوین در علم پزشکی برای جراحی بیماران است. به واسطه تله سرجری، پزشک این توانایی را پیدا می نماید تا یک جراحی را از راه دور روی بیمار بدون حضور فیزیکی در اتاق جراحی انجام دهد. این توانایی در چند سال گذشته و حتی در اواخر قرن گذشته، یک اتفاق علمی-تخیلی به حساب می آمد، اما حالا می توان با چشمان واقعی خود پدیده تله سرجری را مشاهده کرد. در این مقاله به تفضیل درباره این تکنیک خلاقانه ، مزیت و محدودیت هایش صحبت می گردد.

در تله سرجری، یک سیستم جراحی رباتی طراحی می شود که این سیستم از یک یا چند بازوی رباتی عملیاتی بهره می برد. بعلاوه این دستگاه، یک سیستم کنترلر یا کنسول داشته و در نهایت یک سیستم حسی ارائه نماینده بازخورد لمسی هم داشته تا حس بیمار را به پزشک انتقال دهد. بنابراین، تله سرجری چند المان بسیار مهم برای اجرا احتیاج دارد: ربات، ابزارهای ارتباطی همچون اینترنت پر سرعت و المان هایی از سیستم های اطلاعاتی و آی تی که رویدادهای عمل جراحی را به صورت پخش زنده مدیریت کند. با توسعه علم رباتی، تله سرجری به یکی از موضوعات هیجان انگیز علم پزشکی و دنیای جراحی تبدیل می شود. در این مقاله ضمن آنالیز و تشریح تله سرجری به عنوان یکی از پدیده های مهم دنیای پزشکی، از اهمیت این فرایند و ارتباطش با دنیای تکنولوژی هم صحبت می شود.

تله سرجری، ابزار نوظهوری در علم پزشکی است که با بهره مندی از فناوری رباتی و شبکه اینترنتی بی سیم می توان جراحی هایی را از راه دور انجام داد. تله سرجری بیشتر به این منظور ابداع شد تا دیگر فاصله و مسافت بسیار زیاد بین جراح و بیمار معنی نداشته باشد. تله سرجری در لغت از دو بخش تله (tele) و سرجری (Surgery) تشکیل شده است. بخش دوم به معنای جراحی است اما بخش تله از لغتی یونانی برگرفته شده که سه معنی مختلف و مجزا دارد. تله در یونان باستان به معنای از راه دور، دست و مصدر کار کردن است.

محدودیت و چالش های جراحی های معمولی موجب شد تا دانشمندان برای برون رفت از چالش و بحران های رایج در جراحی ها به فکر ارتقای عمل های جراحی بیفتند. تله سرجری روی کار آمده تا ضمن از بین بردن مسافت های زیاد بین جراح و بیمار، هزینه ها هم کاهش یافته و از طرفی دیگر بتوان با دقت بسیار بالایی یک عمل جراحی را با خیالی آسوده انجام داد.

تله سرجری و تاثیرش بر سیستم خدمات بهداشتی و درمانی

توسعه بسیار سریع علوم کامپیوتری، رباتی و ارتباطات پیش احتیاجهای مهمی بوده تا علم تله سرجری به مدد آنها ظهور پیدا کند. البته هر فردی نمی تواند به همین سرعت از فناوری تله سرجری برای جراحی استفاده کند. پزشکان باید طی یک سری تمرین های ویژه و بعلاوه بالا بردن آگاهی شان پیرامون ساز و کار تله سرجری، خودشان را برای انجام عمل های جراحی آماده نمایند.

مزیت های تله سرجری

تله سرجری مثل بسیاری از ابزار و دستگاه های پیرامون علم پزشکی، مزیت و معایبی دارد که به مرور زمان، عوامل بیشتری در دو فهرست مزیت و ایرادات تله سرجری قرار می گیرد. در حال حاضر، چند مزیت و فایده بسیار مهم پیرامون جراحی از راه دور مطرح شده است:

دسترسی بدون قید و شرط

یکی از مهمترین ویژگی های تله سرجری در دسترسی به جراح در هر زمان و مکان است. این ویژگی بعلاوه برای مصارف نظامی هم کارایی بسیار زیادی در پی دارد. به همین علت، اگر تله سرجری رواج پیدا کند، احتیاجی نیست تا جراح حتما در میدان جنگ حضور داشته باشد. از طرفی دیگر، در ماموریت های دریایی و هوایی هم می توان در لحظه به واسطه اینترنت پرسرعت به جراح متصل شد تا فرایند جراحی در سریع ترین وقت ممکن انجام شود. جدا از این موارد، برای مکان های صعب العبور که نمی توان به راحتی با وسیله نقلیه به محل مورد نظر رسید، تله سرجری دغدغه و نگرانی شهروندان این مدل مکان ها را هم تا حدود به سزایی رفع می نماید.

هزینه کمتر

جراح برای انجام یک عمل جراحی در حالت عادی ممکن است جهت بسیار طولانی را سفر کند. این سفر ضمن خطرات بالقوه ای که برای فرد در پی دارد، هزینه بسیار زیادی را هم ممکن است به فرد بیمار تحمیل کند. با انجام تله سرجری، این هزینه ها حذف شده و جراح می تواند بدون دغدغه های متداول در سفر، با خیالی آسوده تر بیماران را از راه دور جراحی کند. از طرفی دیگر، بی نظمی های متداول در نوبت دهی به بیماران هم با پیشرفت و توسعه تله سرجری کمتر از حالت معمول خواهد شد.

دقت بیشتر

جراح با استفاده از تجهیزات تله سرجری می تواند به مراتب مسلط تر از حالت عادی به محل جراحی دسترسی پیدا کند. از طرفی دیگر، ابزارهای متنوعی در اختیار جراح قرار می گیرد تا علاوه بر مشاهده همه جوانب بافت مورد نظر، قدرت بینایی جراح هم تقویت یابد. برای مثال می توان به دوربین هایی اشاره نمود که به جراح اجازه می دهد نقاطی از محل جراحی را رویت کند که در حالت و با چشمان غیر مسلح نمی توان به راحتی این بخش ها را مشاهده کرد.

همکاری بهتر تیم جراحی

اگر بنا باشد تا تله سرجری انجام شود، می توان به جای یک جراح، از چند جراح دیگر هم در تیم پزشکی استفاده کرد. تنها احتیاج است تا پزشک ها در یک زمان تعیین به سیستم شبکه اطلاعاتی متصل شده تا عمل جراحی را با یاری یکدیگر انجام دهند. از طرفی دیگر، از آنجایی که بازوهای رباتی در عمل تله سرجری به جای دست انسان کار جراحی را انجام می دهد، دقت تیم جراحی به مراتب بیشتر از حالت معمول خواهد بود؛ چراکه دیگر لرزش دست در تله سرجری معنی پیدا نمی نماید. به تبع، کمتر احتمال می رود تا بافت سالم در جوارِ محل جراحی آسیب ببیند. در صورت آسیب حداقلی به بافت سالم در عمل جراحی، می توان انتظار داشت تا بیمار خیلی سریع تر بهبودی جسمانی اش را به دست آورد. از طرفی دیگر، از آنجایی که همه چیز طبق یک روال دقیق به جلو پیش می رود، خطر احتمال بروز عفونت هم به حداقل می رسد. مهم ترین مولفه در انتقال عفونت، دستان جراح و یاری جراح است که امکان دارد به یک جسم آلوده اصابت نموده و سپس همین دست ها به درون بافت و نسج زنده بدن انسان وارد شود. به همین راحتی، عوامل بیماری زا به درون بدن انتقال می یابند. این نگرانی در تله سرجری به علت عدم حضور جراح و یاری جراح در اتاق جراحی به حداقل می رسد.

محدودیت های تله سرجری

تله سرجری با وجود سودمندی و فوایدی که دارد، همچنان محدودیت هایی هم مثل سایر روینمودهای جراحی دارد. محققین در کوشش هستند تا امنیت و ایمنی بیمار، هزینه اولیه برای انجام تله سرجری و پایداری شرایط جسمانی بیمار پس از جراحی در برترین حالت ممکن باشد. بعلاوه نگرانی هایی هم مبنی بر موضوعات اخلاقی و قانونی پیرامون تله سرجری وجود دارد که باید به تدریج راهکار هایی را برای این دسته از مسائل پیدا کرد.

امنیت بیمار

امنیت بیمار، یکی از نگرانی های بیماران در انجام تله سرجری محسوب می شود؛ چراکه تصاویر حساسی از بدن بیمار به وسیله اینترنت به سرورها منتقل می شود. در صورت حملات سایبری و حتی در سناریوهای بهتر، شرایط اتصال ناپایدار ممکن است موجب شود تا تله سرجری به صورت ایمن انجام نشده و تبادل اطلاعات به درستی صورت نگیرد. از طرفی فاکتوری تحت عنوان پینگ و تاخیر در مبادله اطلاعات هم یکی دیگر از محدودیت های تله سرجری است. به زبان بسیار ساده، اگر شرایط اینترنت ثبات نداشته باشد، جراح خیلی سریع و بدون تاخیر نمی تواند جراحی را انجام دهد. در یک مثال ساده، امکان دارد با یک اشتباه سهوی، خون ریزی در یک محل حساس ایجاد شود و جراح پس از 10 ثانیه تاخیر متوجه خون ریزی می شود. در این حالت تبعات جبران ناپذیری می تواند گریبان گیر تیم پزشکی شود. اگر تاخیر اینترنتی به حداقل ترین زمان ممکن برسد، می توان راحت تر از پسِ چنین چالش هایی در حین عمل جراحی برآمد.

اضطراب بیمار

در عمل های جراحی بسیار زیادی، الزاما بیمار تحت بیهوشی کامل قرار نگرفته و صرفا از کمر به پایین به روش اسپاینال (نخاعی) بیهوش می شود. بر همین اساس، اغلب بیماران در حین عمل جراحی کاملا هوشیار بوده و تا حدودی هم متوجه اتفاقات در حین عمل جراحی هستند. تیم جراحی، به خصوص کارشناس اتاق عمل و کارشناس بیهوشی هر از گاهی با بیمار صحبت نموده و با یک مکالمه کوتاه کوشش می نمایند تا نگرانی بیمار را تا حدود قابل توجهی رفع نمایند. در تله سرجری، خبری از جراح و یاری جراح نیست. حال تصور کنید بیمار با چند بازوی رباتی در یک اتاق عمل جراحی قرار گرفته است. مسلما اضطراب و دل شوره به سراغ بیمار خواهد آمد. از طرفی، افزایش سطح استرس می تواند موجب اختلالاتی در داخل بدن هم شود که از مهم ترین اختلالات زود هنگام، افزایش فشار خون است. بروز چنین عارضه ای ممکن است در بعضی جراحی های خاص مثل آنوریسم (بیرون زدگی) عروق مغزی دردسر آفرین تلقی شود. به همین منظور، حفظ آرامش بیمار در هنگام تله سرجری یکی از موضوعات مهم پیرامون استفاده از این فناوری به شمار می رود.

شرایط اتصال به شبکه دنیای اینترنت

شرایط اینترنت بین جراح و تیم حاضر در اتاق عمل باید در برترین حالت ممکن باشد. پر سرعت بودن اینترنت، تنها ملاک خوب برای انجام تله سرجری نیست. پایداری اتصال و وجود تاخیر در حداقل ترین مقدار ممکن، برای تیم جراحی اهمیت بیشتری دارد. حتی در کشورهای پیشرفته هم تمامی افراد جامعه از یک سرویس اینترنت عالی استفاده نمی نمایند. به همین علت، تله سرجری زمانی هوادار و متقاضی بیشتری پیدا می نماید که شرایط اتصال مردم به شبکه اینترنت، کیفیت بسیار بهتری داشته باشد. این محدودیت، تنها چالش و بحرانی است که اعضای آکادمیک جوامع پزشکی در حل آن ناتوان هستند؛ چراکه تاسیسات زیر ساخت و بسترهای اینترنتی را باید متخصصین آی تی بهبود ببخشند.

هزینه

تله سرجری جلوی بعضی از هزینه ها نظیر رفت و آمد و فرایند ریکاوری پس از عمل را کاهش می دهد، اما بعضی دیگر از هزینه های نو با انجام تله سرجری به گردن بیماران و همراهانش وارد می شود. دستگاه های رباتی پس از انجام چند عمل جراحی احتیاج به بازسازی و آنالیز مجدد دارد. برای سرویس کردن دستگاه ها باید هزینه ای پرداخت شود و بخشی از این هزینه طبیعتا روی دوش بیمار سنگینی خواهد نمود. از طرفی دیگر، جراح یا جراحانی که باید از راه دور به اتاق عمل متصل شوند، احتیاج به تجهیزات به شدت مدرنی دارند که به راحتی و با برترین کیفیت ممکن به اینترنت اتصال پیدا نمایند. فراهم کردن این تجهیزات هم هزینه بسیار هنگفتی را روی دوش جراحان یا بیمارستان وارد می نماید. سوال اینجاست این هزینه ها را باید چطور جبران کرد؟ از جیب بیمار یا از جیبِ موسسین بیمارستان یا کلینیک مذکور؟ در هر صورت با انجام تله سرجری هم هزینه هایی باید در مقیاس بسیار زیاد در نظر گرفت.

چگونه تله سرجری انجام می شود؟

تشریح و توصیف تک تک مراحل تله سرجری به نگارش یک مقاله تخصصی جداگانه احتیاج دارد؛ چراکه انجام عمل جراحی از راه دور یک فرایند پیچیده در حال حاضر به شمار می رود. به طور خلاصه می توان این گونه اعلام کرد که علاوه بر احتیاجمندی های فنی لازم برای استریم (پخش زنده) اطلاعات در اتاق عمل، به چند سخت افزار مهم برای عمل جراحی هم احتیاج است.

اولین جراحی از راه دور روی یک بیمار در استراسبرگ واقع در فرانسه به وسیله پروفسور ژاک مارسکو در تاریخ هفت سپتامبر سال 2001 میلادی انجام شد. این عمل جراحی که تحت عنوان جراحی لیندبرگ (Lindbergh operation) هم شناخته می شود، یک فرایند 54 دقیقه ای برای زدودن کیسه صفرا از بدن بیمار تحت عمل کوله سیستکتومی بود که با موفقیت به پایان رسید. عمل لیندبرگ توانست نوآوری بسیار حائز اهمیتی را از لحاظ علم جراحی در پی داشته باشد.

تله سرجری همان طور که قبلا به آن اشاره شد، سیستم های جراحی مبتنی بر علم رباتیک است که توانایی دریافت و تبدیل اطلاعات جراحی را دارد. پس از موفقیت آمیز بودن اولین عمل جراحی در این زمینه، با آزمون و خطاهایی که انجام شد، سیستم های رباتی دیگری ابداع شد تا فرایندهای جراحی پیشرفته تری انجام شود.

با پیشرفت تله سرجری و توسعه این علم جراحی در کشورهای دیگر، عمل های جراحی پیشرفته تری با این روش انجام شد. برای مثال جراحان بعدها توانستند تا بازوهای مختلف دستگاه جراحی را کنترل نموده و در هنگام عمل بین هر بازو در هر زمان که بخواهند سوییچ نمایند. بعلاوه قدرت ارتباط با یک جراح دیگر در هنگام عمل جراحی هم بعدها به این فرایند اضافه شد.

یکی از مهم ترین شرکت دنیا به نام Intuitive Surgical توانسته در حال حاضر سیستم های جراحی به نام دا وینچی (Da Vinci) را طراحی و تجاری سازی نموده تا تله سرجری در صنعت علوم پزشکی توسعه چشمگیری پیدا کند. این کمپانی در حال حاضر بیش از 210 دستگاه ساخته و وارد بازار نموده است. این شرکت توانسته در اواسط سال 2000 میلادی برای محصولاتش از سازمان غذا و داروی کشور ایالات متحده آمریکا (FDA)، مهر تایید گرفته تا تکنیک های جراحی پیشرفته دنیا به روشی راحت تر از مسافت دور به وسیله جراحان حاذق و کاربلد انجام شود.

جراح با نشستن در محل مورد نظر می توان از راه دور به کنسول دستگاه متصل شده و تصاویر سه بعدی از ناحیه عمل را با وضوح بسیار بالا رویت کند. جراح می تواند از یک کنترل مستر (Master Control) برای معاینه و تکان دادن اجزای محیط در محل جراحی استفاده کند تا از صفحه نمایش به مواردی که احتیاج دارد برسد. سیستم دا وینچی سه الی چهار بازوی رباتی، یک بازوی اندوسکوپی (ابزاری برای ورود به حفرات داخل بدن است) و بعلاوه دو یا سه بازوی یاریی دیگر دارد که فرمان های جراح را اجرا خواهد نمود؛ فرمان هایی که در صورت مشغول بودن سایر دست های رباتی، می توان از بازوهای اضافی یاری گرفت.

اجزای کلیدی این فرایندِ مبتنی بر تکنولوژی، به طور خلاصه به توضیح زیر است:

• تجهیزات بصری با وضوح تصویر بسیار بالا: این سیستم معمولا در شکل و فرم یک اندوسکوپ با تجهیزات پردازش تصویر در وضوح بالا است که تصاویر سه بعدی را از محل جراحی ضبط و پردازش می نماید.
• تله سنسورها: نظیر دستکش های سایبری که دارای یک فناوری به شدت حساسی است که در نقاط حیاتی قرار داده می شود تا موقعیت قرارگیری دست ها را میزان گیری کند. این تله سنسورها تغییرات دست جراح را مورد ارزیابی قرار می دهند تا بازوی رباتی به درستی حرکات دست را در محل جراحی اجرا کند. به زبان بسیار ساده، تله سنسورها با میزان گیری مقاومت دست ها به مقدار الکتریک جاری در حسگرها می تواند تغییرات لازم را به بازوی رباتی اطلاع دهد.
• فناوری بازخورد لمسی: این فناوری به جراح اجازه می دهد تا قدرت کشش، شکل و جنس بافت و هچنین عمق بافت را از راه دور شناسایی کند. اگر این فناوری دچار عیب و ایرادی شود، شاید جراح در انجام عمل جراحی با شکست روبه رو شود.

جراحی از راه دور؛ تحقق یک رویای دیرینه

به احتمال بسیار زیاد پزشکانی که در قرن گذشته زندگی می نموده اند، تصور انجام جراحی فرسنگ ها دورتر از اتاق عمل را یک رویا و شاید هم یک جوک بسیار خنده دار می دانستند. با این حال، تقریبا بیست سال از اولین عمل جراحی از راه دور می گذرد که با موفقیت انجام شد. شهامت تیم پزشکی کشور فرانسه باعث شد تا بخش نوی تحت عنوان تله سرجری به علوم پزشکی اضافه شود که مبانی این حوزه شاید در آینده نه چندان دور، در دانشگاه های علوم پزشکی سراسر دنیا به دانشجویان علوم پزشکی و متقاضیان رشته تخصصی جراحی آموزش داده شود.

با تمامی این تفاسیر، دو محدودیت مهم پیش روی مردم در استفاده از این تکنیک برای بهبودی شرایط سلامتی شان قرار گرفته است. در وهله اول، هزینه سنگین تله سرجری یک مانع مهم برای عموم مردم در بهره برداری از این روش جراحی است. در حال حاضر استفاده از سیستم جراحی دا وینچی نزدیک به 1 میلیون دلار برای بیمار هزینه در بر دارد. البته یک مدل سیستم جراحی دیگری هم تحت عنوان ZEUS Robot وجود دارد که اندکی کمتر، هزینه ای مساوی با 975 هزار دلار برای بیمار فاکتور می شود. این رقم بین تکنیسین های فنی تیم جراحی، جراح و سایر کارشناس های موجود در تیم پخش خواهد شد. در هر صورت، هزینه ها برای انجام تله سرجری حتی برای مردم کشورهای پیشرفته به شدت گران است.

محدودیت مهم بعدی که باید زودتر برای حل آن اقدام شود، اینترنت پرسرعت و بستر زیر ساخت برای انجام تله سرجری است. حل این محدودیت روی دوش دولت ها و متخصصین زیر ساخت سنگینی می نماید. سرمایه گذاری بسیار زیادی برای بهبود شرایط اتصال به شبکه اینترنت در یک کشور احتیاج است تا برترین کیفیت به همراه برترین پایداری ممکن برای بهره برداری از تله سرجری فراهم شود. تنها با حل این دو محدودیت می توان طیف وسیعی از انسان ها را فارغ از سن و سال و محلی که زندگی می نمایند از خطر مرگ حتمی نجات داد.

منبع: news-medical