دردسرهایی پنهان لای زرورق - وبلاگ ساختمان

به گزارش وبلاگ ساختمان، محله فرسوده ونک لای زرورق میدان اصلی این محله و چند خیابان معروفش پیچیده شده

وبلاگ ساختمان-مرضیه موسوی: اما هیچ ساختمان و برج و بارویی در این محله قدیمی نتوانسته مسائلی را که اهالی با آن دست و پنجه نرم می نمایند پشت خود پنهان کند. غرب و جنوب این محله مسائل شهری و کالبدی و آسیب های اجتماعی زیادی را به دوش می کشد و همجواری با بزرگراه چمران به آن دامن زده است. تصور این معضلات در حاشیه بزرگراهی که یک سوی آن ونک واقع شده است و سمت دیگر آن محله سعادت آباد، چندان ساده نیست اما می توان با گشت کوتاهی در این حوالی، آن را به چشم دید. آنچه تا قبل از توسعه تهران به نام قریه ونک می شناختیم این روزها به یکی از گران ترین محله های شهر تهران تبدیل شده است و با این حال سایه مسائل زیادی روی سر این محله سنگینی می نماید.

• قریه ونک بود و مسجد حاجی

داریوش نهاوندی/شورایار محله ونک

هرچه از میدان ونک به سمت قلب این محله حرکت می کنی قد و قواره ساختمان ها کوتاه تر می شود و ساختمان های قدیمی تر خودی نشان می دهند. میدان شهدای ده ونک و گذر بازارچه دیگر کاملاَ شکل و شمایل محله های مرکزی شهر تهران را دارند. درختان چنار تنومند گوشه و کنار محله ریشه دوانده اند و از پشت دیوارهای آجری کوتاه، نمای خانه های یک یا 2 طبقه به چشم می خورد. تک و توک خانه های کاهگلی با تیرک های چوبی در این محله باقی مانده اند و تعداد در و پنجره های چوبی کم نیست. داریوش نهاوندی شورایار محله ونک می گوید : تا چند دهه پیش نزدیک میدان ده ونک که می شدی بوی نان تازه سرمستت می کرد. خیابان ها به شکل امروزی وجود نداشت و هر روز صبح اهالی روستا دام های خود را برای چرا می بردند. زندگی اینجا کاملاَ شکل و شمایل روستایی داشت و اغلب مردم کشاورز و دامدار بودند. هنوز چند خانه کاهگلی قدیمی در این محله باقی مانده است. مسجد حاجی یا مسجد کوچیکه محل تجمع مردم در مناسبت های مختلف مذهبی بود که در آن موقع کفاف جمعیت روستا را می داد. از دهه 50 کم کم شکل زندگی در این محله تغییر کرد و خانه های مدرن تری در روستا، ساخته و با گسترش تهران، ونک هم به محدوده شهر اضافه شد. تا قبل از آن اینجا یکی از قدیمی ترین روستاهای اطراف تهران بود. طبق شناسنامه میراث فرهنگی، مقبره امامزاده قاضی الصابر (ع) بیش از 700 سال قدمت دارد که نشان از تاریخچه پربار قریه ونک دارد.

• قنات زندان اوین

ساخت و ساز و تغییر چهره روستای ونک در اواخر دوره پهلوی و اوایل سال های انقلاب اسلامی متوقف شده و بعد از آن این محله تغییر چندانی به خود ندیده است. ونک از گذشته های دور آب قناتی را همراه خود دارد که زمانی تمام باغ ها و مزارع روستا را آبیاری می کرد و از بالادست روستا سرازیر می شد؛ همان قناتی که از زیر زندان اوین می گذشت و اصطلاح آب خنک خوری در سلول انفرادی را بر سر زبان ها انداخته بود. این روزها آب این قنات در بوستان مختاری که به باغ ایرانی ده ونک معروف است جاری شده. بوستانی که شرق و غرب آن دو چهره متفاوت از این محله را به نمایش می گذارد. کافی است از در شرقی این بوستان به سمت در غربی آن روانه شوید تا بعد از خروجی های غربی با کوچه پسکوچه های باریک و پرشیب و فرسوده ونک روبه رو شوید. درست در انتهای یکی از این درها زمینی هست که زمانی قبرستان قدیمی روستا در آن واقع بود و امروز به یکی از معضلات این محله تبدیل شده. همجواری این محدوده با بزرگراه چمران هم به مسائل و آسیب های محله اضافه نموده. کافی است چند قدم به طرف غرب محله بردارید تا هیاهوی بزرگراه صداهای اطراف را در خود خفه کند. خانه های فرسوده و قدیمی با پنجره های شکسته و خاک گرفته خبر از ترک این خانه ها توسط اهالی می دهند. لباس های کهنه و خنزرپنزرهای نزدیک درختان و شمشادهای بر بزرگراه خبر از زندگی معتادان و افراد بی خانمان در این محدوده ونک می دهد. نهاوندی می گوید: این محدوده در طرح تفصیلی شهر تهران به عنوان فضای سبز تعریف شده است. به همین دلیل ساکنان این خانه ها اجازه ساخت و ساز ندارند. از طرفی شهرداری هم کاری برای خرید این املاک و تکمیل این طرح نمی نماید. به همین دلیل شرایط آشفته ای در نزدیکی بزرگراه برای محله به وجود آمده است. سر و صدا و مزاحمت های بزرگراه و همچنین افرادی که برای مصرف مواد اینجا را انتخاب نموده اند باعث کوچ اهالی محله از خانه های خود شده و ناامنی را بیشتر نموده است. محدوده ای که به باغچه حصاری معروف است حتی روشنایی کافی ندارد و شب ها به یکی از مناطق پرخطر محله تبدیل شده. طی یک سال گذشته چندین بار شاهد خفت گیری افراد ناشناس از مردم محله و دانشجویان بودیم. این معتادان اغلب از سمت محله اسلام آباد در منطقه 2 به اینجا می آیند. حاشیه بزرگراه چمران برای آنها به محلی امن و دنج تبدیل شده است. خانه های حریم بزرگراه به دلیل قرار داشتن در طرح فضای سبز از امکانات و خدمات شهری محروم هستند. مثل ساکنان خیابان شهید مجیدپور، پایین تر از تقاطع کولیوند که دسترسی به فاضلاب شهری ندارند.

• حضور کمرنگ امکانات

عبدالله ساسانی/متولی زورخانه قمربنی هاشم(ع)

بافت فرسوده در تهران با ترافیک و معضل جای پارک گره خورده است. کوچه های باریک و خانه های قدیمی ونک که نیم قرن یا بیشتر عمر دارند فضایی برای عبور خودروها و توقف آن پیش بینی ننموده است. ساخته شدن باغ ایرانی ونک یا همان بوستان مختاری و وجود ساختمان قوه قضاییه در این محله معضلات ترافیکی و جای پارک این محله را بیشتر هم نموده است. تنها پارکینگ های موجود در محله ونک 2 قطعه زمینی است که با رضایت مالک توسط شهرداری هموار شده و کمتر از 30 خودرو در آن امکان پارک دارد. جای زیرساخت های دیگری مثل مدرسه و استادیوم هم در این محله خالی است. تنها مکان ورزشی محله ده ونک زورخانه ای است که به همت یکی از اهالی این روستا ساخته شده بود و بعدها 2 زمین والیبال و فضای ورزش رزمی هم به آن اضافه شد. این روزها اهالی محله پیگیر واگذاری زمین گورستان قدیمی محله ونک برای گسترش امکانات ورزشی ونک هستند؛ گورستانی که حدود 60 سال از آخرین خاکسپاری در آن می گذرد. عبدالله ساسانی متولی زورخانه قمربنی هاشم(ع) می گوید: این زورخانه را دایی من راه اندازی کرد و آن را در اختیار اهالی محله قرار داد. یکی از درخواست های اهالی محله این است که زمین این گورستان به مجموعه ورزشی محله اضافه شود. حتی اهالی حاضر به تأمین هزینه های ساخت این مجموعه ورزشی و تجهیز آن هستند. اما شهرداری باید در این زمینه با ما همکاری کند.

• رؤیای نوسازی

مهدی ونکی/ساکن قدیمی محله

اهالی محله به ساخت و ساز و نوسازی تمایل دارند. اما امکان این کار در بسیاری از املاک محله وجود ندارد. به همین دلیل در این محله شاهد بافت فرسوده هستیم. اینها را مهدی ونکی از قدیمی های این محله می گوید که از دهه 30 تا امروز در حال دوندگی برای ساخت و ساز در ملک آبا و اجدادی اش است : از زمان ارباب ها اهالی ونک دچار مشکل برای سند زدن املاک خود شدند. بعد از شکایت کشاورزان طبق رأیی که از طرف دولت صادر شد این زمین ها باید به کشاورزان برگردانده می شد. اما از آن موقع ما دنبال قانونی کردن این اسناد هستیم و همچنان دستمان از آن کوتاه است. تعداد زیادی از اهالی و کشاورزان قدیمی ونک نامشان در این رأی دیوان وجود دارد. بعضی از آنها فوت کردند و آخر هم نتوانستند سند عرصه زمین هایشان را به نام خودشان داشته باشند. خیلی ها هم به قیمت پایین زمین ها و املاکشان را فروختند و از اینجا رفتند. چون سند شش دانگ نداشتند. معضلاتی که امروز گریبان ونک را گرفته همگی به دلیل همین سندهای عرصه و اعیان است. کسی نمی تواند نوسازی کند و بافت محله قدیمی باقی مانده است. تک و توک همسایه ها بعد از سال ها دوندگی جواز ساخت دریافتد. گاه و بیگاه در معابر باریک محله خانه های نوسازی به چشم می خورد که عقب نشینی نموده اند و ساکنان آن منتظرند بقیه خانه های کوچه هم، ساخته و عرض کوچه برای عبور خودروها مناسب شود. قدیمی های این محله بارها شاهد گرفتار شدن خودروهای امدادی در پسکوچه های باریک این محله بوده اند. ونکی می گوید: یکی از ترس های ما برای زندگی در این محله قدیمی این است که اگر حادثه ای رخ دهد محله با خاک یکسان می شود. خانه های قدیمی مقاومت زیادی ندارند و از طرف دیگر خودروهای امدادی و اورژانس هم نمی توانند از معابر باریک اینجا عبور نمایند. سال هاست اهالی ونک برای نوسازی در محله کوشش و دوندگی می نمایند. اما کافی است زلزله بزرگی در این محله رخ دهد تا بعد از وقوع فاجعه همه تأسف بخورند.

• چالش سند در ونک

رضا ساسانی/دبیر شورایاری محله ونک

اسناد املاک محله ونک مسئله ای تاریخی این محله است و قدمت آن به دوران قاجار و پهلوی اول برمی شود؛ زمانی که زمین های کشاورزی روستای ونک به مستوفی الممالک هبه شد و به نام او سند خورد. کشاورزان منطقه وقتی از این ماجرا باخبر شدند برای اعتراض به سمت کاخ مرمر روانه شدند و تجمع کردند. شکایت کشاورزان ونک به نمایندگانشان و پیگیری این ماجرا به رأی دیوان منجر شد؛ رأیی که طبق آن کشاورزان صاحب اعیان مالک عرصه زمین های خود محسوب می شدند و دستور به برگرداندن زمین به این افراد صادر شد. بعد هم پای قانون اصلاحات ارضی به میان آمد. اما همچنان دست کشاورزان روستای ونک از سندهای شش دانگ ملکی خود کوتاه بود. با سند رسمی هم که مستوفی الممالک و دیگر اربابان منطقه در اختیار داشتند اسناد دستنویس این زمین های کشاورزی ارزش قانونی نداشت. رضا ساسانی دبیر شورایاری محله ونک می گوید: با وجود داشتن رأی دیوان، کشاورزان قدیمی ونک نتوانستند سند زمین ها را به نام خود نمایند. این ماجرا بعد از انقلاب هم ادامه داشت و در نهایت سال 1370 با دستور مستقیم رییس جمهور قرار این شد که طرح اصلاحات ارضی به صورت کامل در ونک اجرا شود. از طرفی هم کشاورزان رأی دیوان را برای بازپس دریافت زمین های خود داشتند. از آن موقع تا به امروز اگر هر کدام از این دو قانون اجرایی می شد مردم ونک به حقوق خود می رسیدند. زمین های قریه ونک در دوره مستوفی الممالک به نام او سند زده شد و در سال های بعد به افراد دیگری فروخته شد. به همین دلیل سند عرصه اغلب زمین های ونک به نام مستوفی ها یا خاندان کمپانی و فیروزگر و... بود که بعد از انقلاب تعدادی از آنها بدون سند به قطعات کوچک تر تقسیم شدند و ساخت و سازهای غیراصولی در جنوب محله ونک رخ نشان داد. زیرا اهالی برای ساخت و ساز قانونی و دریافت مجوز به سند احتیاج داشتند. ساسانی می گوید : زمین و ملک بعد از انقلاب در این محله ارزشمند شد و به همین دلیل بسیاری از نهادها و ارگان ها حاضر نیستند این زمین ها و املاک را از دست بدهند و آن را به مردم بازگردانند. در حالی که این زمین های آبا و اجدادی مردم قریه ونک است و هیچ کس در این محله بیشتر از اهالی قدیمی روستای ونک برای سکونت و زندگی در آن محق نیست.