زندگی و زمانه عماد خراسانی، شاعر اندوهگین عاشق - وبلاگ ساختمان

به گزارش وبلاگ ساختمان، خبرنگارانـ عماد خراسانی یکی از شاعران غزل سرای معاصر است که در سال 1300 شمسی متولد و در سال 1382 شمسی چشم از جهان فرو بسته است. او با پیروی از سبک سنتی پیشینیان می سراید و به علت سوز عشقی که در سینه دارد، شاعری بسیار لطیف طبع و حریر بیان است که گرمی و لطف سخنش به راستی بر دل می نشیند.

به گزارش وبلاگ ساختمان؛ اما عماد خراسانی با وجود اشعار زیبا و جاودانه خود متاسفانه در میان نسل تازه و روزگار نو چندان شناخته شده نیست و هرگز حق مطلب درباره او به درستی ادا نشده است. در مطلب پیش رو برآنیم تا با گزارشی مختصر از زندگی و شعر این شاعر خوش قریحه سهم اندکی در شناخت و معرفی مشاهیر و بزرگان سرزمینمان داشته باشیم.

زندگی و زمانه عماد خراسانی

عماد خراسانی در سال 1300 شمسی در مشهد به دنیا آمده است. نام و نشان کامل او عمادّالدین حسن بُرقِعی یا مُبرقعی است. پدرش مرحوم سید محمد تقی مشخص دفتر از صاحب منصبان آستان رضوی و مادرش بی بی حرمت چشم و چراغ خاندان خود بود. خویشاوندان عماد به خصوص از طرف مادری صاحب ذوق و اهل فضل و ادب بودند. پدر عماد نیز شعر می گفت و مشخص تخلص می کرد؛ ولی به نشر و معرفی اشعار خود اعتنایی نداشت و فقط از سر ذوق و معتقدات خود گاه به تفنّن طبعی می آزمود و بسیار خوش آواز نیز بود. عماد در اوایل شاعری شاهین تخلّص می کرد و بعد عماد را برای تخلّص خود برگزید که جزئی از اول نامش بود.

در همین زمان بود که گاه شعر خود را در محافل شعر و ادب می خواند و به او نیز مانند کمال الدّین اسماعیل، پروین اعتصامی، ملک الشّعرای بهار و برخی دیگر تهمت می زدند که شعر پدرش را به نام خود می خواند؛ زیرا باور نمی کردند که طفلی به آن سن و سال (عماد از نُه سالگی آغاز به سرودن شعرکرده بود) بتواند شعری لطیف و روان بسراید. عماد در محافل محبت آمیز یکی از دایی های خود چندین بار بدیهه گویی کرد تا توانست دهان مدعیان را ببندد.

طبع شعر و آواز خوش دو میراث طبیعی ارجمند بود که از مشخص به پسرش عماد به ارث رسید. مشخص در سال 1306 شمسی هنگامی که عماد کودکی شش ساله بود، درگذشت. سه سال پیش از آن نیز عماد در سن سه سالگی از مادر یتیم شده بود و پرورش او پس از مرگ پدر و مادر بر عهده جد و جدّه مادریش نهاده شد که مرحومان سید محمد اقتدار التولیه و بی بی زهرا ملقّب به بی بی عالم بودند. اقتدار التولیه نیز اهل ذوق، ادب و تفنّن بود.

نخستین مشوّق عماد خراسانی به امور ذوقی، شعر و کتاب خواندن همین جدّ مادری، مربّی دوستدار و صاحب دل او بود و بعلاوه یکی از دائی های او (مرحوم سیّد حسنعلی تقوی) که عماد را بسیار عزیز می داشت و به پرورش طبع و ذوق شعری او اعتنا می کرد و برای تشویق و دلگرمی در محافل دوستان خود از عماد شعر می طلبید. عماد تنها شاعر و گوینده نیست. او از ابتدای نوجوانی سعی داشته است که هرچه بتواند هنر بیشتری در خود خلق کند. او با ادبیات دنیا آشنایی داشت و بر آهنگ های موزون دوستان موسیقی دان خود شعر می سرود؛ سپس ترانه و آهنگ را با ودیعتی که طبیعت در حنجره او نهاده بود، همراه می کرد.

عماد از سال 1331 شمسی به قصد سکونت دائم از مشهد به تهران آمد. به گفته جناب اخوان ثالث او تا سال بیست یا یکی دو سال پس و پیش مرغکی پر شور و آسوده خاطر بود که ترنّمی شنگ و شاد داشت و سرخوش به هر چمن که می رسید، گلی می چید و، چون نسیم آزاد می گذشت؛ اما از آن به بعد گرفتار عشقی تند و گرم شد و دل به صاحب آستانه بلندی سپرد که بسیار سر ها به سویش خم می شد و اعتنایی نمی دید. اما عماد این بخت را داشت که تلاش او را کششی مهرآمیز پاسخ می داد و تپش دل را هر دم تند و تیزتر می کرد.

کم کم داستان این عشق و دلدادگی شهره شهر شد. بسیاری از غزل های خوب عماد خراسانی در این باره و با جلوه های گوناگونی از رنگ و آهنگ ها، سوز و گدازها، شُکر و شکایت، قهر و آشتی، ملاقات نمودن و پرهیز کردن، هِجر و وَصل و... سروده شده است. از آنجا که این تلاش و کشش و آرزو در پیشِ روی خود دیواری پایدار از موانع بسیار داشت، سر شوریدگان به سامانی نرسید و با آن که عشقی پاک در میانه بود، فریاد و فغان و حتی طعن، لعن، غوغا و نجوا هم بسیار می شد تا جایی که در سال 1326 التهاب، شتاب و شیدایی عجیب یکی از این دو طرف داستان را در میانه راه و در خوش ترین جای آن انتها ای دردناک داد.

لیلی زمانه شعله سرکش زندگی خویش را با دست خود به حالی شگفت خاموش کرد و عماد که مجنون او بود، بیش از پیش دیوانه شد. یکی از دو سو پاکی و صداقت خود را با جانبازی اثبات کرد تا قهر و بدبینی آن سوی دیگر به ندامتی جان سوز و آتشی جاودانه بدل گردد. شعر عماد از اینجا رنگ دیگری گرفت و الحق جان سوز و بیش از پیش گرم و گیرا شد. عماد یک بار ازدواج کرد و همسرش هشت ماه پس از ازدواج در گذشت و هرگز فرزندی نداشت. عماد خراسانی انتها در 28 بهمن ماه 1382 و در سن 82 سالگی در تهران درگذشت.

شعر عماد خراسانی

آثار عماد خراسانی در حدود سی هزار بیت شعر فارسی است که در قالب های گوناگون شعر فارسی از قصیده، غزل، مثنوی، قطعه و انواع مسمطات ترکیبی سروده است. او گاه گرایشی هم به شعر نو دارد؛ اما اهمّ و اغلب آثار دلنشین و بدیع او در مثنوی و مسمطات ترکیبی و بلاخص غزل است که در بردارنده لطیف ترین و برترین اشعار اوست.

مرحوم اخوان ثالث درباره شعر عماد می گوید: عماد قالب آرایی و بنا به اعتیاد متداول مضمون یابی و غزلک بافی نمی نماید. لحن سخن و شور و حال او خود به خوبی از این معنی حکایت می نماید. سخن عماد چنان که دیوانش گواهی می دهد، اغلب فصیح و بلیغ و بلند است و اگر گاه ترک اولی و فتوری در کلامش دیده گردد، بیشتر از آن جهت است که او بعد از سرودن و فرود آمدن از حال سرایش و تغنی در موالید طبع خود کم تر تتازه نظر و آرایش یا رتوش روا می دارد و الا در حد ذوق او هست که سخن را پس از اتمام بیاراید و هموارتر و زیباتر کند. اما او با این کار اغلب موافق نیست و مواجید قریحة خود را همچنان که هست و طبعاٌ از او تراویده است، رها می نماید.

عماد خراسانی شاعری است که بخش عمده ای از غزل هایش عاشقانه و در راستای می و معشوق سروده شده است. محتوای غزل های عماد چندان گوناگون نیست؛ بلکه می توان گفت یک دسته از غزل های عماد دارای محتوای عاشقانه و مفاهیم مربوط به آن (هجرانیه، شکوائیه، وصالیه، می گون) است و دسته دیگر که چندان هم فراوان نیست، موضوعات اجتماعی و اندک سیاسی است.

عماد بیش از آنکه شاعر باشد، عاشقی است در طلب معشوق که گاه مژدۀ وصال می دهد و از حال خوب ملاقات میسر شد و بوس و کنار هم می گوید و یا از جدایی و فراق می نالد. او یا از می و مستی می گوید یا از زمانه و مردم بد بیداد می نماید. عماد در بارگاه غزل از صدرنشینان است. او از خود ساختگان عالم شعر و ادب است که به علت داشتن طبع و قریحه خداداد سخنش به خصوص در غزل دارای فصاحت و بلاغت است و در جایگاه بالایی قرار گرفته است.

در انتهای سخن غزلی زیبا و عاشقانه از عماد خراسانی تقدیم شما خواهد شد:

گرچه در خاک برم درد تمنای تو را

تا پسین لحظه پرستم رخ زیبای تو را

کی شبی مست بیایی که من بی سر و پا

تا سحرگه بزنم بوسه سراپای تو را

نور باران شده از دوش مرا خانه دل

ای بنازم نگه نرگس شهلای تو را

ما کسی را که نبینیم پرستش نکنیم

بار ها دیده دلم روی دل آرای تو را

نه شگفت است برآرم سر و از سر گیرم

صبح محشر غم عشق تو و غوغای تو را

تو امیدی تو نویدی تو بهشتی تو بهار

به چه تشبیه کنم چهره زیبای تو را؟

من و اشک و غم و درد انجمنی ساخته ایم

به که تفویض کنم بزم مُهیّای تو را

مَنعَم از باده کنی لیک ندانی غم هجر

ما نداریم دل سنگ شکیبای تو را

گر کسی نام خود اضافه کرد به شعر تو عماد

تا چه پرواست ز یک مشربه دریای تو را