آخرین شرایط مصرف در ایران ، بازگشت سطح رفاه به سال 87! - وبلاگ ساختمان

به گزارش وبلاگ ساختمان، آخرین داده های بانک مرکزی از افول سطح تقاضای بخش خصوصی به کف 10 ساله خبر می دهد. مطابق تازه ترین گزارش منتشرشده، هزینه های مصرفی بخش خصوصی در انتهای سال 1398 به قیمت های ثابت سال 1390، به 250/7 هزار میلیارد تومان رسیده است؛ سطحی که مقایسه آن با داده های پیشین نشان می دهد که مصرف کل خصوصی به سطحی کمتر از سال 1388 نزول نموده است. همچنین رشد سالانه مصرف خصوصی در سال گذشته معادل منفی 7/7 درصد گزارش شده که دست کم از سال 1384 به این سو، سابقه نداشته است.

به گزارش وبلاگ ساختمان، اگر بر اساس جمعیت و سرانه مصرف محاسبات انجام گردد، سطح مصرف سرانه به کمتر از سطح سال 1384 می رسد. چنین افولی می تواند نشان دهنده افت سطح رفاه خانوارها باشد. جهش های ارزی دهه 90 و نرخ تورم بالا، بر اثر تحریم های شدید تحمیل شده بر کشور، بیشترین اثر را بر ثبت چنین داده هایی در اقتصاد ایران داشته است. البته نمی توان از اثر کرونا هم چشم پوشی کرد؛ چراکه بیشترین افت مصرف خصوصی در فصل چهارم سال گذشته گزارش شده است. در کنار این ها، ردپای تحریم در مصرف بخش دولتی هم مشهود است. در سال گذشته از حجم هزینه های دولتی به میزان 6 درصد کاسته شد تا تقاضای دولتی نیز در کف 5 ساله قرار گیرد.

داده های بانک مرکزی نشان می دهد هزینه های مصرف نهایی بخش خصوصی در سال گذشته به کف یک دهه اخیر رسیده است. هزینه مصرف خصوصی در سال گذشته معادل 250/7 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به سال 97، حدود 7/ 7 درصد افت نموده است. این افت تاریخی محسوب می گردد، چرا که حداقل در داده های بانک مرکزی به قیمت ثابت سال 1390، چنین افتی از سال 1384 سابقه نداشته است. علاوه بر این، سطح مصرف خصوصی نسبت به سال 1390، حدود 6/ 9 درصد افت نموده است. نتایج چنین داده هایی حاکی از آن است که شرایط رفاهی خانوارها در طول یک دهه گذشته افت محسوسی داشته است.

انتشار داده های فراوری ناخالص داخلی بانک مرکزی

بانک مرکزی جزئیات رشد اقتصادی 97 و 98 را پس از مدتی طولانی منتشر کرد. درحالی که پیش از دیروز، آخرین داده در دسترس بانک مرکزی از حساب های ملی مربوط به فصل اول سال 97 می شد، این نهاد 4 روز پس از مرکز آمار، داده های رشد اقتصادی را در دسترس عموم گذاشت. شنبه این هفته، رئیس کل بانک مرکزی از رونق بخش غیرنفتی کشور در سال گذشته خبر داده بود. اما مرکز آمار روایت دیگری از فرایند اقتصاد ایران از سال 98 داشت و رشد بخش غیرنفتی را منفی 0/6 درصد خاطرنشان کرد.

فراوری ناخالص داخلی به قیمت ثابت 1390 از 656/4 هزار میلیارد تومان در سال 1397 به 613/7 هزار میلیارد تومان در سال 1398 رسیده است که موید کوچک شدن 6/5 درصدی اقتصاد ایران است. البته مرکز آمار پیش تر در محاسباتش خاطرنشان کرد که محصول ناخالص داخلی به قیمت ثابت 1390 در سال گذشته معادل 703/7 هزار میلیارد تومان است و نسبت به سال 97 حدود 7 درصد افت نموده است. رئیس کل بانک مرکزی رشد بخش های مختلف اقتصادی را در سال 98 اعلام نموده بود، اما در سمت تقاضای اقتصاد، داده ها برای اولین بار در دسترس قرار گرفته است.

هزینه مصرف نهایی خصوصی: مخارج مصرف نهایی خصوصی از مجموع مصرف نهایی خانوار و مصرف نهایی موسسات غیرانتفاعی در خدمت خانوار به دست می آید. موسسات غیرانتفاعی در این تعریف، نهادهای قانونی یا اجتماعی هستند که به منظور فراوری کالاها و خدمات تشکیل می شوند ولی فراوری آنها منبع درآمد، سود یا دیگر عواید اقتصادی برای واحدهای موسس یا کنترل نماینده آنها نیست. مصرف نهایی خصوصی در سال گذشته نسبت به سال 97، معادل 7/7 درصد کاهش داشته است. این عدد شدیدترین افت مصرف خصوصی از سال 1383 (مطابق داده های مبتنی بر قیمت ثابت 1390) محسوب می گردد. اگر داده های مبتنی بر قیمت ثابت سال 1383 را ملاک قرار دهیم، چنین افتی در مصرف خصوصی از سال 1365(دوران دفاع مقدس) بی سابقه است. سطح مصرف خصوصی در سال گذشته معادل 250/7 هزار میلیارد تومان بوده که پایین تر از سطح مصرف سال 1388 است. اگر جمعیت کشور در سال 1398 را در نظر بگیریم (براساس داده های مرکز آمار) و داده های مصرف نهایی خصوصی را بر حسب سرانه، محاسبه کنیم، میزان مصرف خصوصی از سطح سال 1384 نیز کمتر شده است.

این مساله می تواند نکته تهدیدنماینده ای برای سطح رفاه خانوارها باشد. مصرف خانوارها دربرگیرنده هزینه خانوار بابت خوراکی و نوشیدنی ها، پوشاک و کفش، مسکن، بهداشت، حمل و نقل و ارتباطات، تفریح و فرهنگ، هتل و رستوران و… می گردد. داده های اخیر بانک مرکزی ثابت می نمایند که شرایط رفاهی و به دنبال آن قدرت خرید خانوارها با افزایش نرخ تورم در سال های 97 و 98، به سطوح 10 سال پیش بازگشته است. می توان با اطمینان بالا عنوان داشت که این افت در مصرف خصوصی بیش از همه ناشی از بازگشت تحریم های اقتصادی است. البته اثر کرونا بر سطح مصرف نیز محسوس است؛ چراکه بیشترین افت در فصل چهارم 98 اتفاق افتاده است. رشد مصرف بخش خصوصی در تمامی فصول سال قبل منفی بوده است، اما منفی ترین رشد در زمستان با نرخ منفی 11/3 درصد رخ داد. در تابستان نیز رشد مصرف خصوصی معادل منفی 9/5 درصد گزارش شده است.

مصرف نهایی دولت: هزینه های مصرف نهایی دولت شامل هزینه فراوری کالاها و خدماتی است که توسط واحدهای فراوریی برای خانوارها به طور رایگان یا به قیمتی که از نظر اقتصادی معنی دار نیست صورت می گیرد. این قلم سمت تقاضای اقتصاد، بیش از هر چیز متاثر شرایط بودجه ای دولت است. داده های بانک مرکزی نشان می دهد که مصرف بخش دولتی در سال گذشته 6 درصد نسبت به سال 97 کمتر شده است. فشار بودجه ای ناشی از تحریم ها موجب شد دست دولت نیز در خرج کردن بسته باشد. مصرف بخش دولتی به قیمت ثابت در سال گذشته معادل 5/ 63 هزار میلیارد تومان بوده که کمتر از سطح مصرف در سال های 94 تا 97 بوده است.

تشکیل سرمایه ثابت ناخالص: یکی از معضلات اقتصاد ایران در سال های اخیر، متوقف شدن رشد سرمایه گذاری است. البته به عقیده اقتصاددانان، به دلیل اینکه اقتصاد ایران در طول دهه های گذشته بیش از حد بر پایه سرمایه رشد نموده است، تداوم رشد با استفاده از سرمایه، در سال های آینده بسیار مشکل خواهد بود.

در سال های اخیر نیز فرایند سرمایه گذاری در اقتصاد ایران در یک شیب کاهشی حرکت نموده است. مطابق گزارش بانک مرکزی، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به 97/6 هزار میلیارد تومان در سال 98 رسیده است. عددی که در قیاس با سال 97، عقبگرد 5/9 درصدی را نشان می دهد. البته میزان رشد سرمایه گذاری در سال 97 معادل منفی 12/3 درصد بود. در نتیجه از شدت استهلاک سرمایه ها در سال گذشته کاسته شد.

اما نکته اینجاست که میزان تشکیل سرمایه ثابت سال 98، از سطح سال 1383 نیز کمتر بوده است. داده های تشکیل سرمایه در دو بخش ساختمان و ماشین آلات استخراج می گردد. تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در ساختمان، شامل تشکیل سرمایه در ساختمان های مسکونی و تسکیل سرمایه در سایر ساختمان ها است. سرمایه گذاری در بخش ساختمان در سال گذشته معادل منفی 4/3 درصد گزارش شده است.

این در حالی است که مرکز آمار، رشد سرمایه گذاری در بخش ساختمان را پیش تر مثبت 6/1 درصد اعلام نموده بود. البته به نظر، داده های بانک مرکزی نیز تا فصل سوم سال با داده های مرکز آمار همخوانی داشته است. در سه فصل اول سال گذشته، رشد سرمایه گذاری در ساختمان مثبت بوده و در فصل سوم، میزان رشد به 10/6 درصد رسیده است. اما در فصل چهارم، رشد این بخش در قیاس با زمستان 97، به منفی 24/7 درصد افول نموده است. برعکس، در بخش ماشین آلات، میزان رشد سرمایه گذاری تنها در فصل چهارم مثبت و معادل 1/7 درصد بوده است. البته در کل سال، سرمایه گذاری در این بخش کاهش 18/7 درصدی را ثبت نموده است. به نظر می آید اثر کرونا بر افول سرمایه گذاری در سال گذشته را باید جدی دانست، چراکه میزان افت سرمایه گذاری در فصل چهارم سال، چندان با فرایند سه فصل اول همخوانی ندارد. هر چند بعضی نااطمینانی های ایجاد شده در فصل پاییز نیز می تواند در نزول سرمایه گذاری در اقتصاد موثر باشد.

صادرات و واردات: ارزش صادرات کشور از دو محل نفتی و غیرنفتی گردآوری می گردد. صادرات کالاها عبارت از فروش، معامله تهاتری یا اهدای کالاها توسط واحدهای مقیم به واحدهای غیرمقیم در کشور است. ارزش کل صادرات کشور به قیمت ثابت در سال گذشته به 125/3 هزار میلیارد تومان رسیده که در قیاس با سال 97، نزدیک به 30 درصد افت نموده است. همچنین میزان واردات به ارزش ثابت سال 1390، معادل 28/9 هزار میلیارد تومان بوده که در قیاس با سال 97، حدود 38/1 درصد نزول نموده است. میزان واردات کالاها و خدمات به قیمت ثابت در سال گذشته، به کمتر از نصف سال 1396 رسیده است.

منبع: دنیای اقتصاد