گردشگری تالاب؛ پدیده ای نوظهور در کشورهای در حال توسعه - وبلاگ ساختمان

به گزارش وبلاگ ساختمان، گردشگری تالاب یکی از انواع گردشگری است که اگر با فرهنگ سازی و فراهم کردن زیرساخت ها همراه باشد، می تواند به اقتصاد محلی و مدیریت پایدار تالاب ها یاری کند.

تالاب ها، زیستگاه گونه های جانوری و گیاهی متعددی هستند و ارزش اکولوژی آن ها چندین برابر جنگل ها و زمین های زراعی است؛ به همین علت نقش مهمی در محیط زیست دارند و حفاظت از آن ها یک اصل مهم به شمار می رود؛ اما این همه ماجرا نیست و می توان به وسیله دنیاگردی تالاب، عایدی بسیاری عاید مردم بومی منطقه کرد. تالاب ها یکی از بزرگ ترین سرمایه های دنیاگردی هستند که سالانه میلیون ها دنیاگرد را به خود جلب می نمایند.

به طور کلی اگر تالاب ها به مراکز دنیاگردی تبدیل شوند و مردم بومی بتوانند از این راه ارتزاق نمایند، علاوه بر توسعه پایدار دنیاگردی، مردم تمام هم وغم خود را برای حفاظت از آن ها به کار می بندند و به این ترتیب خطر نابودی تالاب ها از بین می رود.

جالب است بدانید که کنوانسیون رامسر، قدیمی ترین معاهده بین المللی در زمینه حفاظت از طبیعت به شمار می رود که کشورهای عضور را ملزم به حفظ تالاب های بین المللی نموده و طرف های متعهد و سایر ذی نفعان را به ارتقا و توسعه پایدار دنیاگردی تالاب ها تشویق نموده است. برنامه ریزی و مدیریت دقیق و موشکافانه، نقش مهمی در توسعه پایدار محیط زیست و تالاب ها، مطابق با اصول توافق شده در قرارداد رامسر دارند.

توسعه دنیاگردی پایدار نه تنها باعث آشنایی مردم را با واقعیت های زیست محیطی می گردد، بلکه آن ها را به پذیرش دنیاگردی سبز ترغیب می نماید. برای اینکه با دنیاگردی تالاب و فرصت ها و چالش های آن آشنا شوید، با ما همراه باشید.

هرآنچه باید درباره دنیاگردی تالاب بدانید:

• دنیاگردی تالاب چیست؟
• لزوم توسعه و حفاظت از تالاب ها
• مضرات دنیاگردی تالاب
• تالاب های بین المللی در ایران
• مسائل تالاب ها
• چگونه در گردش از تالاب ها باعث تخریب آن نشویم؟

دنیاگردی تالاب چیست؟

تالاب ها از جمله جاذبه های دنیاگردی پرطرفدار به شمار می فرایند؛ به طوری که سالانه بیش از 60 میلیون نفر در آمریکای شمالی به تماشای کوچ پرندگان می پردازند که رقمی بالغ بر 20 میلیارد دلار را نصیب دست اندرکاران این صنعت می نمایند. رونق دنیاگردی تالاب ها مستلزم وجود آژانس های ویژه در این حوزه و همین طور ایجاد تورهای متعدد است تا مردم به تدریج با این جاذبه و نحوه حفاظت از آن آشنا شوند. ضمن اینکه فعالان دنیاگردی می توانند به وسیله تورهای مخصوص تالاب ها، عایدیزایی خوبی از این محل داشته باشند.

یکی از مواردی که باید در کنار تالاب ها وجود داشته باشد، مرکز بازدیدنمایندگان است که نمونه آن را می توان در کشور ژاپن دید. این کشور در نزدیکی یکی از تالاب هایش، مرکزی برای دنیاگردان تدارک دیده است که شامل مزرعه اسب برای کرایه اسب و همین طور استقرار راستاهایی برای سوارکاری در حاشیه تالاب می گردد. همین راه چاره باعث عایدیزایی مزرعه دارها، فعالان حوزه دنیاگردی و جوامع محلی شده است.

شکار و ماهیگیری سرگرمیی و ورزش های آبی، پرنده نگری، پیک نیک و طبیعت گردی نیز از دیگر سرگرمی هایی است که در تالاب های بین المللی رواج دارد و بسیار پرطرفدار است.

از دیگر مزایای مراکز بازدیدنمایندگان، آموزش شیوه بازدید و استفاده از تالاب ها به دنیاگردان است. بعلاوه می توان از ظرفیت بزرگ تالاب ها برای آموزش دروسی مثل علوم و زیست شناسی به دانش آموزان استفاده کرد که به درک بهتر این دروس به آن ها یاری می نماید و نحوه مراقبت و حفاظت از محیط زیست را به دانش آموزان یاد می دهد؛ موضوعی که تا به امروز از دید آموزش وپرورش دور مانده است.

لزوم توسعه و حفاظت از تالاب ها

بسیاری از کارشناسان محیط زیست معتقدند که به وسیله دنیاگردی تالاب و فعالیت های استاندارد دنیاگردی می توان حفاظت از این منطقه ها را به دست مردم سپرد و آن ها را از خطر نابودی نجات داد. در واقع تا وقتی که مردم از کاری سود نبرند، برای انجام آن اشتیاقی نشان نمی دهند؛ پس با رونق دنیاگردی در کنار تالاب ها، مردم بیشتر به فکر حفاظت از آن ها می افتند.

توسعه پایدار دنیاگردی تالاب ها با ایجاد شغل و عایدی، احیای این منطقه ها را از لحاظ مالی توجیه پذیر می نماید. در صورتی که دنیاگردی به خوبی برنامه ریزی و مدیریت گردد، سطح آگاهی جامعه محلی نسبت به اهمیت و فواید تالاب ها افزایش می یابد و آن ها خود را ملزم به حفاظت از این زیست بوم ها می نمایند.

زیست بوم های طبیعی ارزش مالی بسیاری دارند که بخشی از آن به وسیله تالاب ها تامین می گردد. از آنجا که در حال حاضر تالاب ها ارتباط تنگاتنگی با معیشت و زندگی جوامع آن دارند، دنیاگردی تالاب و بهره بردای خرمندانه از آن مورد توجه قرار گرفته است تا عایدی بسیاری نصیب مردم گردد و علاوه بر بهبود معیشت، دیگر مردم مجبور به مهاجرت از آن منطقه نباشند. در واقع جامعه محلی باید ذی نفعان اصلی این زیست بوم باشند.

یکی از عواملی که می تواند به رونق دنیاگردی تالاب بینجامد، ورود بخش خصوصی به این حوزه به منظور توسعه و مدیریت امکانات دنیاگردی از قبیل احداث ساختمان ها و ایجاد تسهیلات و خدمات پشتیبانی است؛ به خصوص با توجه به شرایط مالی کشور که امکان توسعه دنیاگردی در منطقه ها تحت حفاظت خود را ندارد.

علاوه بر ایجاد اشتغال و تحصیل ارز خارجی که در نتیجه توسعه دنیاگردی در تالاب ها حاصل می گردد، زیرساخت های حمل ونقل و امکانات و خدمات سرگرمیی بهبود می یابد و سطح رفاه مالی و اجتماعی مردم و کشور ارتقا پیدا می نماید. رشد مالی، کاهش فقر و حمایت از فرهنگ های محلی نیز در نتیجه این توسعه اتفاق می افتد. از آنجا که تالاب ها در کنترل و جلوگیری از سیلاب، ازبین بردن ریزگردها، فیلترکردن آلودگی های طبیعی، تغذیه منابع زیرزمینی آب و حفظ گونه های جانوری و گیاهی، نقش مهمی دارند، توسعه و حفاظت از تالاب ها بیش از پیش اهمیت پیدا می نماید.

مضرات دنیاگردی تالاب

یکی از دلایلی که دنیاگردی تالاب در ایران ناشناخته مانده، نبود تبلیغات و اطلاع رسانی کافی و مناسب در این زمینه است. با این حال بعضی معتقدند که این نوع دنیاگردی در کنار رونقی که برای مردم منطقه رقم می زند، محتمل است به تخریب تالاب ها منتهی گردد؛ زیرا فرهنگ دنیاگردی تالاب برای مردم جا نیفتاده است و با آن آشنا نیستند. برای نمونه، در بعضی مواقع دیده شده است که اهالی محلی یا دنیاگردان با خودرو خود به کنار تالاب می فرایند و با ایجاد سروصدا و بلندکردن صدای ضبط خودرو، آرامش محیط را از بین می برند.

دنیاگردی همواره مزایای فرهنگی-اجتماعی برای جوامع محلی تالاب ها به همراه ندارد و ممکن است به همان میزان منجر به تشدید مسائل موجود و ایجاد مسائل جدیدی گردد. ساخت امکانات دنیاگردی مانند هتل ها، اقامتگاه ها، رستوران ها، مراکز بازدیدنمایندگان و زیرساخت های مربوطه در نزدیکی تالاب ها و بعلاوه مسائل مرتبط با آلودگی آب و خاک می توانند به طور جدی بر تنوع زیستی تالاب ها تاثیر بگذارند.

استفاده متمرکز از منطقه ها اطراف تاسیسات دنیاگردی ممکن است تاثیر منفی روی پوشش گیاهی و جانوری تالاب ها داشته باشد. مجموعه های دنیاگردی برای تامین احتیاج دنیاگردان خود نظیر غذا و آب و بعلاوه فراهم کردن مواد اولیه برای ایجاد زیرساخت های دنیاگردی محتمل است که به سراغ استخراج تالاب ها بفرایند.

تردد با وسایل نقلیه به این منطقه ها نیز می تواند اثرات مخرب مستقیمی بر محیط زیست آن ها داشته باشد؛ برای نمونه، از بین بردن پوشش گیاهی، ایجاد مزاحمت برای حیوانات، رهاسازی روغن و سوخت خودرو و غیره از جمله این مضرات هستند.

پستانداران دریایی ممکن است در اثر برخورد با قایق آسیب ببینند یا کشته شوند.

شکارچیان یا ماهیگیران می توانند نرخ جمعیت جانداران منطقه را تغییر دهند یا محتمل است که در پی ورود گونه های خارجی و افزایش جمعیت حیوانات هدف باشند.

فروش سوغاتی های ساخته شده از گونه های در معرض خطر که برای دنیاگردان جذابیت دارد، باعث نابودی این محیط طبیعی زیبا می گردد. علت اصلی بسیاری از مردم برای بازدید از تالاب ها، تماشای طبیعت و حیات وحش آن است؛ با این حال، آن ها با خرید حتی یک صدف یا قطعه مرجانی به تخریب منبعی یاری می نمایند که دنیاگردی به آن وابسته است.

دنیاگردی در منطقه ها تالاب ها می تواند هزینه های اجتماعی را به همراه داشته باشد؛ برای نمونه، کیفیت زندگی مردم بومی را کاهش دهد یا فعالیت های روزمره جامعه را مختل کند.

تالاب های بین المللی در ایران

در حال حاضر 2800 تالاب در کشور وجود دارد که 94 مورد از آن ها شناخته شده هستند و از این تعداد 24 تالاب بین المللی در کنوانسیون رامسر ثبت شده اند. لیست این تالاب های بین المللی عبارت اند از تالاب گمیشان، مجموعه آلاگل، آلماگل و آجی گل در گلستان، تالاب میانکاله در مازندران، تالاب امیرکلایه و تالاب انزلی در گیلان، تالاب چغاخور در چهارمحال و بختیاری، تالاب کانی برازان در آذربایجان غربی، تالاب زریوار در کردستان، تالاب گاوخونی در اصفهان، مصب رودهای گز و حرا در هرمزگان، تالاب شیدور در هرمزگان، تالاب رودهای شور، شیرین و میناب در هرمزگان، خور خوران در هرمزگان، تالاب بین المللی خور باهو و خلیج گواتر در سیستان و بلوچستان، تالاب هامون (هامون پوزک، هامون صابری و هامون هیرمند) در سیستان و بلوچستان، تالاب شادگان، خورالامیه و خور موسی در خوزستان، تالاب پریشان در فارس، تالاب نیریز و کمجان در فارس، تالاب قوپی باباعلی در آذربایجان غربی، تالاب های یادگارلو، دورگه سنگی و شورگل در آذربایجان غربی، تالاب دریاچه ارومیه، کولاب بندر کیاشهر و دهانه سفیدرود در گیلان و تالاب قوری گل در آذربایجان شرقی.

واضح است که بعضی از این 24 تالاب بین المللی شامل مجموعه ای از تالاب ها می شوند که در نهایت به عنوان یک تالاب در نظر گرفته شده اند که با احتساب آن ها می توان تعداد تالاب های بین المللی در ایران را 35 مورد مطرح کرد.

جالب اینکه تالاب های دنیا در 42 نوع تیپ دسته بندی شده اند که 41 تیپ در ایران شناسایی شده است و هریک ظرفیت بالایی در پذیرش دنیاگرد دارند. با توجه به قرارگیری کشور در راستا مهاجرت پرندگان، اهمیت این نقاط بکر و بی نظیر دوچندان می گردد.

مسائل تالاب ها

تالاب ها محل زندگی گونه های جانوری و گیاهی و پرندگان مهاجر هستند و در بقای نسل پرندگان مهاجر تاثیر دارند. در حال حاضر مسائل بسیاری اعم ا ز حفر چاه های عمیق، گرم شدن کره زمین، سوء مدیریت، کشاورزی بی رویه و غیره باعث خشک شدن بسیاری از تالاب های کشور شده است. بهره برداری بیش از حد از منابع آبی و همین طور کاهش بارندگی ها در خشکی تالاب ها بی تاثیر نبوده اند.

انباشت زباله مردم روستایی و دنیاگردان، آسیب فراوانی به این منطقه ها زده و در کنار نابودی پوشش گیاهی و آلودگی آب، صدمه به جانداران را در پی داشته است. آلودگی های ناشی از تردد دنیاگردان فقط به ریختن زباله خلاصه نمی گردد و آلودگی سوخت های فسیلی، رها شدن پسماند تاسیسات دنیاگردی در تالاب ها، حفر چاه های مجاز و غیرمجاز در کنار تالاب ها، لگدمال کردن گیاهان در اثر پیاده روی و غیره به سهم خود زندگی گیاهی و جانوری مرتبط با تالاب را به خطر می اندازند و می تواند زیست بوم آن را دستخوش تغییر کند.

مدیریت نامناسب از جمله واردکردن گونه های غیربومی، تبدیل اراضی تالاب به زمین های کشاورزی، احداث سد روی رودخانه منتهی به تالاب، واردشدن فاضلاب های شهری، کشاورزی و صنعتی آلوده به رودخانه ها و جریان های آبی، صید و شکار پرندگان و حیات وحش تالاب ها، جمع آوری تخم پرندگان به دست افراد سودجو، استفاده های مالی نظیر استخراج مواد معدنی، نمک و غیره از جمله عوامل تاثیرگذار در تخریب تالاب ها به حساب می آیند.

دنیاگردی ناپایدار و کنترل نشده منجر به استفاده غیراصولی از این طبیعت شده است که اگر سازمان های مربوطه، مزیت و کارکرد تالاب ها را به رسمیت بشناسند، می توان دنیاگردی پایدار، مسئولانه و جامعه محور را رقم زد.

چگونه در گردش از تالاب ها باعث تخریب آن نشویم؟

از آنجا که بعضی از مردم خواسته و ناخواسته، آسیب های جبران ناپذیری به تالاب ها وارد می نمایند؛ به همین علت فرهنگ سازی و افزایش سواد زیست محیطی در میان اقشار مختلف مردم و تغییر نگرش و رفتار نادرست، نقش مهمی در رونق دنیاگردی تالاب ها ایفا می نماید.

بی شک برگزاری کلاس های آموزشی و گفت وگو با اهالی بومی درباره روش های نگهداری و حفاظت از تالاب ها نظیر پاک سازی، رعایت حقابه و توجه به زندگی جانداران می تواند به حفاظت از این بخش از محیط زیست و رونق مالی و دنیاگردی یاری بسزایی کند. آموزش به دنیاگردان برای رعایت قوانین ورود به منطقه ها بکر و کمترشناخته شده نیز باید در دستور کار قرار بگیرد تا دیگر تخریب ها و آلودگی های زیست محیطی ناشی از دنیاگردی در این منطقه ها اتفاق نیفتد.

فعالیت های استاندارد دنیاگردی زمانی عملی می گردد که استانداردهای قانونمند، علمی و ضابطه مندی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و دنیاگردی وضع گردد و مردم بومی و دنیاگردان از آن تبعیت نمایند. با این اوصاف می توان گفت که دنیاگردی پایدار مطابق با استانداردهای بین المللی شاید تنها راه نجات تالاب ها باشد. پس برای اینکه از این منابع خدادای منتفع شوید، باید در نگهداری و حفاظت از آن بکوشید.

اگر اهل طبیعت گردی هستید، می توانید نظر و تجربه تان درباره دنیاگردی تالاب را در پایین این مقاله از وبلاگ ساختمان با مخاطبان ما در میان بگذارید.